8 Zonden: Evenwicht met liefde

Een paar weken voordat Mahatma Gandhi werd vermoord, sprak hij met zijn kleinzoon Arun. Hij overhandigde Arun een talisman waarop ‘zeven zonden’ waren gegraveerd die, volgens Gandhi, ten grondslag liggen aan het geweld in de wereld:

• Rijkdom zonder te werken
• Genot zonder geweten
• Kennis zonder karakter
• Handel zonder moraal
• Wetenschap zonder menselijkheid
• Godsdienst zonder offer
• Politiek zonder principes

Gandhi noemde deze onevenwichtigheden het passieve geweld dat het actieve geweld – misdaad, opstand en oorlog – voedt. Hij zei: Zolang wij geen aandacht besteden aan het passieve geweld in de wereld. kunnen wij geen vrede bereiken.’ Arun heeft later nog een achtste zonde toegevoegd:

• Rechten zonder verantwoordelijkheden

Gaudhi gaf Arun de lijst in 1947. Ongeveer vijftig jaar later zijn deze zonden geïnstitutionaliseerd in onze bedrijven, regeringen en zelfs in onze cultuur. Niet alleen schamen we er ons niet meer voor, Wij doen er aan mee en zijn er soms zelfs trots op. De belofte van rijkdom zonder te werken lacht ons toe vanuit Wall Street en de staatsloterijen. Hele sectoren van de economie bieden genot zonder geweten. Vele wetenschappers verkeren in de veronderstelling dat scheiden van hun kennis van hun karakter en hun wetenschap van hun ziel. Het preken van moraliteit in zakelijk verband wekt de lachlust op. Dat lijkt allemaal aardig maar dan wint de concurrent. In Washington, Londen en Tokio is men er trots op zonder principes politiek te bedrijven. Zo werkt het hier, zeggen ingewijden dan en daar pronken ze mee. Zogenaamde Christelijke stromingen verlagen zich om psalmen en bijbelse teksten uit te zoeken die hun hebzucht en zelfgenoegzaamheid moeten ondersteunen, zonder acht te slaan op de passages die nopen tot offers, medeleven nederigheid en vergeving. Conservatieven zwaaien graag met Gandhi’s lijstje – genot zonder geweten, kennis zonder karakter – over de hoofden van de liberalen. Die slaan terug met hun eigen reeks – rijkdom zonder te werken handel zonder moraal. Iedereen wil rechten hebben zonder de daarmee samen hangende verantwoordelijkheden.

Op de een of andere manier wordt ons openbare debat beheerst door een zwart-wit stemming. Als je klaagt over handel zonder moraal. word je er onmiddellijk van beschuldigd tegen de handel te zijn. Als je voorstelt bij de wetenschap het menselijke element mee te laten tellen ben je tegen de wetenschap. Beweer je dat rijkdom zonder te werken niet deugt, dan ben je jaloers, ondermijn je het kapitalisme en heb je een hekel aan rijke mensen. Mompel je dat godsdienst enige offers vergt, dat geloof ook hulp aan de minderbedeelden met zich meebrengt, dan ben je een vijand van godsdienst.

Dit simplistische denken maakt een evenwicht onmogelijk en daar ging het Gandhi juist om. Hij bepleitte niet werk zonder rijkdom en menselijkheid zonder wetenschap maar werk gecombineerd met rijkdom: wetenschap met menselijkheid: handel met moraal: genot met geweten. Het leven is vol problemen die niet kunnen worden opgelost. De overtuiging ze te hebben opgelost door het tegenovergestelde te kiezen kan de lijst van Gandhi alleen maar langer maken. Gerechtigheid zonder genade. Bevel zonder vrijheid. Praten zonder te luisteren. Individualiteit zonder gemeenschapszin. Stabiliteit zonder verandering. Persoonlijk belang zonder algemeen belang. Vrijheid zonder gelijkheid. Of, evenzogoed, het omgekeerde. Luister eens naar onze openbare debatten over volksgezondheid, misdaad, belasting, wetgeving. Je zult de fouten van Gandhi herkennen, het wanhopige zoeken naar eenzijdigheid; het passieve geweld dat leidt tot actief geweld. Partij trekken bij dat soort debatten is zinloos. Het is alleen een gelegenheid om duidelijk te maken dat wij met liefde een evenwicht moeten proberen te vinden.

[Ode november / december 1995 door Donella Meadows / uit: RESURGENCE ] 

[herplaatst uit Archief: In 1998 gepubliceerd via persoonlijke website van Toine Fennis op DDS ; ODE heet nu The Optimist]